Çiçeklenme nedir?
Çimentonun hidratasyonu sonucunda oluşan Ca(OH)2 (kalsiyum hidroksit)’in ve beton içinde bulunan veya betona dışardan giren bazı tuzların zamanla sertleşmiş beton yüzeyine çıkarak oluşturduğu beyaz lekeler çiçeklenme olarak adlandırılır. Renkli ve brüt betonlarda estetik açıdan renk kalitesini bozmakla beraber, çiçeklenmenin betonun dayanımına önemli bir etkisi yoktur. Özellikle, yağışlı iklim koşullarında çiçeklenme daha sık görülür.
Çimento hidratasyonu sonucu oluşan ve suda çözünebilen Ca(OH)2, çiçeklenme olayında önemli rol oynar. Betona yağış ya da zemin yoluyla giren su, beton içindeki tuzları yüzeye taşır.
Yukarıdaki tepkimede görüldüğü gibi suyun yardımıyla yüzeye çıkan Ca(OH)2 atmosferdeki ile tepkimeye girerek suda zor çözünen CaCO3 (kalsiyum karbonat)’ı oluşturur. Böylece, Resim 1 ve Resim 2’de görüldüğü gibi beton yüzeyinde beyaz renkte lekeler oluşur.
Çiçeklenmeye neden olan etkenler
- Suda çözünen sülfat, nitrat, klor, krom ve molibden gibi tuzları içeren yeraltı suyunun yukarı hareket ederek, temele ya da beton kaplamaya geçmesi,
- Standartlara uygun olmayan malzeme kullanılması,
- Betonun fazla geçirimli olması,
- Yapılarda drenajın yetersiz olması ya da hiç olmaması,
- Onarımı yapılmamış çatlaklar,
- Yapı temelinin su yalıtımının kötü olması,
- Kireç içerikli sıvaların kullanımı.
Çiçeklenmenin yapıya etkisi
Çiçeklenme sonucu oluşan beyaz lekeler betonun dayanımı ve dayanıklılığı açısından sorun teşkil etmesede estetik açıdan istenmeyen bir durum meydana gelir. Bu lekeler Resim 3’te görüldüğü gibi basınçlı su ile temizlenebilir, ancak her zaman başarılı olunamamaktadır. Burada lekenin kaynağı olan tuzun cinsi önem taşımaktadır.
Çiçeklenme beton ve sıva dışında tuğlada da görülebilmektedir. Genelde beyaz, yeşil ve kahverengi lekeler oluşmaktadır ve bu lekeleri temizlemek oldukça güçtür. Tuğlada görülen yeşil ve kahverengi lekeler daha çok tuğla içeriğindeki kil (vanadyum tuzu) ve renklendirici (mangandioksit) kaynaklıdır.
Çiçeklenme öncesi çözüm önerileri
- Beton üretiminde su/çimento oranı düşük tutulmalı, betonun yerleştirilmesi ve sıkıştırılması uygun yapılarak betonun geçirimliliği azaltılmalıdır.
- Kullanılan karışım ve kür suyunda ve agregalarda çeşitli tuzların bulunmamasına özen gösterilmelidir.
- Beton karışımında, Ca(OH)2‘i azaltıcı vebetonun geçirimsizliğini ve dayanıklılığını artırıcı özelliği olan puzolanik katkılar kullanılmalıdır.
- Düşük alkalili çimento kullanılabilir.
- C3S oranı düşük çimento kullanılabilir. C3S hidratasyonunda C2S’e oranla 3 kat daha fazla Ca(OH)2 oluşmaktadır.
- Kışın buz çözücü olarak tuz yerine solüsyon kullanılmalıdır.
- Yapı ile zemin arasında yeterli yalıtım yapılmalıdır.
- Binada ki derz ve saçaklar su yalıtımını en iyi sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
Çiçeklenme sonrası çözüm önerileri
- Özellikle beyaz renkli CaCO3 lekesini çıkarmak için 1:10 seyreltide hidroklorik asit çözeltisi kullanılmalıdır. Çözeltinin metal ile temas etmemesi sağlanmalıdır. Yanlış uygulama sonucu beton yüzeyinde renk değişikliğine sebep olabilmektedir. Renkli betonda 1:50 oranında asit çözeltisi uygulanmalıdır.
- Boya yapılacak yüzeylerde %10 amonyum ya da potasyum asit çözeltisi uygulanmalıdır. Genel uygulama öncesi belirli bir bölümde deneme yapılarak en uygun çözelti oranı tespit edilmelidir. Fazla asit içeriği yüzeyde doku kaybına, renk değişimine ve görünür agregalı yüzey oluşumuna neden olabilir.
- CaCO3 gibi suda çözünmeyene lekeler tazyikli su ile zeminden aşındırılarak temizlenebilmektedir. Bazı durumlarda kumlama da yapılmaktadır, ancak bu yüzey dokusunu bozabilmektedir.
- Yukarıdaki yöntemler ıslak ve kuru fırçalamadan sonuç alınamadığı takdirde uygulanmalıdır.
Tablo 1: Çiçeklenmeye yol açan tuzlar ve kaynakları
Kaynaklar
- Sprenent, , “Effloresence‐Minimizing Unsightly Staining”, The Aberdeen Group, 1992.
- ACI SCM ‐ 17, “Troubleshooting Concrete Problems”, ACI Seminer Notes,2000.
