Türkiye’nin “su ayak izi raporu” geç de olsa 2014 yılında yayınlandı. Bu rapor en azından güvenilir verileri içermesi ve paylaşması açısından çok değerli. WWF öncülüğünde hazırlanan raporda yer alan verileri inceleyip, hazır beton sektörünün su ayak izini tespit etmek daha doğru olacaktır.
Bir Bakışta Türkiye Nüfus: 75. 627.384 (TÜİK, 2012) Kişi başı GSYH (SAGP): 16.940
ABD Doları (Dünya Bankası, 2011) Su potansiyeli: Yıllık ortalama yağış: 643 mm/yıl Türkiye’nin yüzölçümü: 783.577 km2 Yıllık yağış miktarı: 501 milyar m3/yıl Buharlaşma: 274 milyar m3/yıl Yeraltına sızma: 41 milyar m3/yıl Yüzey suyu akışı: 186 milyar m3/yıl Kullanılabilir yüzey suyu: 98 milyar m3/yıl Yeraltı suyu çekilmesi: 14 milyar m3/yıl Net kullanılabilir tatlı su kaynağı: 112 milyar m3/yıl Kişi başına düşen tatlı su miktarı: 1.519 m3/kişi/yıl
Terimler
Üretimin su ayak izi: Bir ülke içerisinde üretilen tüm ürünler için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır.
İhracatın su ayak izi (Sanal su ihracatı): Bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerin üretimi için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır.
İthalatın su ayak izi (Sanal su ithalatı): Bir ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin üretimi için gereken toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır.
Tüketimin su ayak izi: Ülke içerisinde tüketilen mal ve hizmetlerin üretimi için kullanılan toplam su (yeşil, mavi ve gri) miktarıdır.
ÜRETİMİN SU AYAK İZİ (tıklayınız)
TÜKETİMİN SU AYAK İZİ (tıklayınız)
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN SU AYAK İZİ (tıklayınız)
BAZI ÜRÜNLERİN SU AYAK İZLERİ(tıklayınız)
HAZIR BETON SEKTÖRÜNÜN SU AYAK İZİ
Hazır beton üretiminde temel girdilerinden birisi de sudur. 1 m3 hazır betonda su ağırlık olarak %6-8 gibi düşük bir orana sahiptir. Ancak, su ayak izini hesaplarken sadece beton bileşeni olarak giren suyu değerlendirmek yeterli olmayacaktır. Üretim tüm süreçleri ile hesaba katılmalıdır.
Beton bileşenlerinin su ayak izi (beşikten kapıya)
Betonda kullanılan karışım suyu
Beton üretim alanında saha temizliğinde kullanılan su, stok sahasının sulanması, transmikserlerin yıkanması
Şantiyede transmikserlerin yıkanması
Geri dönüşüm suyu kullanımı
Bu konuda hazır bir çalışma olmadığı için ya da paylaşılmadığı için kişisel tecrübe ve araştırmaya dayanan bir hesaplama yapılabilmektedir. Çimento ve agreganın su ayak izi için yurtdışı kaynaklardan(EPD, sürdürülebilirlik raporları), yerel firmaların(Akçansa, Çimsa) EPD ve ÇED raporlarından faydalanılmıştır. ÇED raporlarında agrega ve çimento için üretim esnasında tüketilen su miktarları yer almaktadır.
Agrega tarafında su, en çok yıkama-eleme esnasında ve tozsuzlaştırma sürecinde tüketilmektedir. Tüm agregalar yıkanmadığı için ortalama su tüketimi değişkenlik gösterebilir. Genelde ÇED raporlarında bir ton agrega için 100 kg su tüketildiği yer almaktaktadır. Holcim tarafından yayınlanan EPD raporunda ise agrega su ayak izi 1200kg/ton olarak belirtilmiştir.
Çimento tarafında ise Lafarge ve Holcim gibi firmaların sürdürülebilirlik raporlarında yer alan tüketim miktarları, su ayak izi hesaplaması için yeterli değildir. Bu nedenle çimento EPD’leri incelenmiştir. Ülkemizde Akçansa ve Çimsa’nın 3 farklı ürün için EPD raporu yer almaktadır. CEM I ve CEM II/A-S çimentoları için ortalama su tüketimi 1 m3/ton’dur. Cembureau raporunda bu değer 1.7 m3/ton olarak yer almaktadır. Yurtdışı akademik ve sektörel kaynaklardaki farklı değerler yerine yerel veriler hesaplamada kullanılmıştır.
Aşağıda paylaşılan interaktif excel dokümanında sarı hücrelerdeki verileri değiştirip yeniden analiz yapabilirsiniz. Su ayak izi hesabında beton üreticisinin tükettiği suyun haricinde tüm girdilerin üretiminde tüketilen su miktarı da hesaba katılmaktadır. Birçok hazır beton tesisinde geri dönüşüm suyu kullanılmaktadır. Bu durum da değerlendirilmiştir.
Tablo incelendiğinde hazır beton için su ayak izi 2393 litre/m3 olduğu görülmektedir. Neredeyse 1 kg hazır beton için su ayak izinin 1 litre olmasıdır. Bu çalışmayı fikir vermek için bir başlangıç olarak değerlendirmek en doğrusudur. Daha detaylı bir analize ihtiyaç vardır. İspanya’da yapılan bir akademik çalışmada[15] hazır betonun su ayak izi 2 litre/ton olarak tespit edilmeştir. Beton EPD’leri incelendiğinde ( Holcim, Titan, Buzzi Unicem vb.) 1 m3 hazır beton üretiminde yaklaşık 600-800 kg su tüketildiğini belirtilmektedir. Ancak, bu veri sadece karışım suyu ve yıkama, tozsuzlaştırma gibi operasyonlarda tüketilen su miktarını içermektedir. Bileşenlerin yaşam döngüsü analizini içermemektedir. Ayrıca, bu raporlarda genelde yıkama ve diğer operasyonlar için tüketilen su miktarının 400-600 m3/ton gibi yüksek bir değerde olması şaşırtıcıdır.
Hazır beton üreticisi 1 m3 beton üretimi için yaklaşık 250 litre su tüketmektedir. Geri dönüşüm suyu kullanım oranına göre bu değer düşebilir. 2014 yılında Türkiye’de 102 milyon m3 hazır beton üretilmiştir ve bu üretim içinde yaklaşık 25 milyon m3(ton) suya ihtiyaç duyulmuştur. Ülkemizde endüstrinin toplam su ayak izi 8.5 milyar tondur. Hazır beton sektörünün payı ise % 0.29’dur.
İnş.Yük.Müh. olan Yasin Engin, lisans ve yüksek lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi'nde tamamlamıştır. 16 yıldır beton ve çimento sektöründe çalışmaktadır. Web sitesindeki tüm yayınlar Yasin Engin tarafından paylaşım amacıyla hazırlanmıştır. Yayınlar kaynak gösterilerek kullanılabilmektedir.
(yasin.engin@gmail.com)
