Yapı Denetimi Kapsamında Hazır Beton Uygunluk Denetimi

Yapı denetimi kapsamında hazır betonun uygunluk kontrolü TS 500 Standardı’na göre yapılmaktadır. Kasım 2014’de TS 500 Standardı’nda aşağıda belirtilen tadilat yapılmıştır. Bu tarihten itibaren yapı denetimi kapsamında hazır betonun nitelik denetimi TS 13515 Ek B1’e göre yapılmaktadır.

Buna ilave olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Nisan 2015’de aşağıdaki genelge yayınlanmıştır. Bu genelge standart kapsamında denetimin usullerini ilgili makamlara bildirmektedir.

Taking too long?

Reload document

Open in new tab

Download [148.66 KB]

Aşağıda ise denetimlerle ilgili olarak alınacak numunelerin şekli hakkındaki görüş yazısı belirtilmiştir. Yazıda görüleceği gibi C35/45 ve üseri sınıftaki betonlarda 100mm x 200mm ebatında silindir numune alınmasına izin verilmektedir.

Bu bilgiler ışığında yapı denetimi kapsamında yapılacak beton nitelik denetimi aşağıda tarif edilmektedir.

TS 13515 EK B1 kapsamında beton nitelik denetiminin şartları

Numune alma ve deney plânı

Numuneler, TS EN 12350-1’e uygun olarak farklı harman veya yüklerden, taze betondan rastgele seçilerek yetkili laboratuvar tarafından alınır.

Bir harman veya yük (üretim birimi), aynı hesap dayanımı istenen, aynı malzemelerle, aynı karışım oranlarında hazırlanan Bu beton, aynı gün içerisinde projenin farklı yapı elemanlarında uygulansa da tek bir üretim birimi olarak kabul edilir. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harmanı, her bir transmikser bir beton yükü olarak kabul edilir. Bir deney sonucu teşkili için, aynı taze beton harmanı veya beton yükünden en az 2 (iki) adet numune alınır.

Numunelerin alınmasında en az bir beton harmanı veya yükü, varsa taşıyıcı eleman (örneğin kolon veya perdeler) dökümünde kullanılan betonu temsil edecek şekilde Bu şekilde şantiyeye aynı gün içerisinde yalnızca bir beton yükü teslim edilmişse asgari 3 (üç) adet numune alınır.

Hazır beton tesisinden şantiyeye bir gün içerisinde bir beton yükünden daha fazla sayıda teslim edilen beton için asgari numune alma sıklığı numune planı tablosunda belirtildiği şekilde uygulanmalıdır. Nitelik denetimi için ilgili betondan alınacak numune miktarı, numune planı tablosunda verilen kriterlerden en yüksek numune alma sıklığında en fazla deney sonucu sayısı elde edilecek şekilde belirlenmelidir.

Beton dayanımı C50/60 ve üzerinde ise numune alma planında belirtilen numune sayıları iki katına çıkarılmalıdır.

Numuneler, TS EN 12390-2’ye uygun olarak hazırlanmalı ve küre tâbi tutulmalıdır. Numunelerin basınç dayanımları TS EN 12390-3’e göre tayin Beton basınç dayanımının uygunluğu, 28 gün yaşta deneye tabi tutulmuş numuneler üzerinde tayin edilir. Elde edilen beton basınç dayanımı sonuçlarının değerlendirilmesinde; aynı taze beton harmanından iki veya daha fazla sayıda deney numunesi hazırlandığında ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalama sonuca göre sapmasının %15’den daha fazla olması durumunda, numune sonuçlarının hepsi reddedilir. Ancak, ikiden fazla numune olması durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yapılacak incelemeye göre sonuçlardan herhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini haklı gösterecek bir sebep varsa yalnızca bu sonuç ortalamaya dahil edilmez ve değerlendirmede geriye kalan numune sonuçları kullanılır.

Dayanım gelişmesinin tayini için gerekli durumlarda, 28 gün yaşta deneye tabi tutulmak üzere numune alınmış en az iki farklı beton yükünden (transmikser) 1’er adet numune alınmalı ve bu numuneler 28 günlük referans numuneler ile aynı koşullarda küre tabi tutularak uygun zamanda deneye tabi tutulmalıdır. Dayanım gelişiminin göstergesi olan dayanım oranı, yapı denetim sorumlusu tarafından aksi belirtilmedikçe, 7 günlük ortalama basınç dayanımının 28 günlük ortalama basınç dayanımına oranıdır.

Basınç dayanımının kabul kriterleri

Beton, her bir dayanım deney sonucu ve “n” adet örtüşmeyen deney sonucunun ortalaması ile tanımlanır.

Aşağıdaki tabloda verilen her iki kriterin, belirlenmiş hacimdeki betondan alınan basınç dayanımı numunelerinden elde edilen n adet deney sonucu ile sağlanması durumunda, betonun belirtilen sınıfa ait olduğu kabul edilir. Numune alma planına göre aynı gün içinde en az 2 deney sonucu elde edilemezse, binanın ilgili kat betonu tamamlandıktan sonra elde edilen tüm deney sonuçları dikkate alınarak aşağıdaki tabloda verilen 1. kriterin sağlanıp sağlanmadığı ayrıca kontrol edilir.

ÖRNEKLER:

Betonda uygun olmama durumu

Beton basınç dayanımı deneylerinden elde edilen deney sonuçları, 1. ve 2. kriterleri sağlamıyorsa veya herhangi bir sebeple hiçbir deney sonucu elde edilememişse, ilgili fenni mesul, gerekli gördüğü durumlarda, yerindeki (yapıdaki) beton dayanımının belirlenmesini isteyebilir. Bu denetim, TS EN 13791‘e göre yapıya zarar vermeyecek yerlerden alınacak karot numuneleriyle birlikte TS 13543’de yer alan tahribatsız (dolaylı) deney yöntemleriyle (batma direnci tayini, beton çekici, ses geçiş hızı vb.) gerçekleştirilebilir. Basınç dayanımının, karot deneyleri kullanılarak yapıda doğrudan belirlenmesi, referans yöntemi oluşturur.

Yerindeki beton dayanımının belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde TS EN 13791, Madde 9’da tarif edilen yöntem kullanılmalıdır. TS EN 13791, Madde 9’da tarif edilen, bir veya birkaç beton harmanının kullanıldığı beton kısımları için, statik proje müellifi ve ilgili fenni mesulün yapı güvenliği açısından gerekli görmesi halinde veya tek bir deney sonucunun elde edilmiş ve bu deney sonucunun 1. ve 2. kriterleri sağlamamış olması halinde, 15 veya daha fazla sayıda dolaylı (yıkımsız) deney verisi elde edilmesi ve bu deney verilerine göre en düşük dayanıma sahip bölgelerden en az iki adet karot alınması ve bu karot dayanımdeğerlerinden en düşüğünün; fis,en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) şartını sağlaması halinde, karot alınan bölgedeki beton dayanımının yeterli olduğuna hükmedilir.